Skutki odrzucenia spadku
Warto wiedzieć, że spadkobierca, który spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, że jest on pomijany przy dziedziczeniu, a na jego miejsce mogą wstąpić inni spadkobiercy. W przypadku dziedziczenia ustawowego odrzucony udział spadkowy przechodzi na zstępnych spadkobiercy, a jeżeli spadkobierca ustawowy nie ma zstępnych przypada on pozostałym spadkobiercom ustawowym. Z kolei przy dziedziczeniu z testamentu w miejsce spadkodawcy, który spadek odrzucił, wchodzą inni spadkobiercy testamentowi, w częściach odpowiadających ich udziałom. Co ważne, taki udział jest niezależny od udziału z powołania i może być również odrzucony. Jeżeli spadkodawca zastrzegł w testamencie, że w przypadku odrzucenia spadku lub innej przyczyny uniemożliwiającej dziedziczenie w miejsce danego spadkobiercy wstępuje wskazana osoba (tzw. podstawienie), wówczas to właśnie jej przypada spadek. Dopiero w sytuacji, gdy nie ma innych spadkobierców testamentowych lub spadkodawca nie zastosował instytucji podstawienia, dziedziczą spadkobiercy ustawowi. Co ważne, każdy spadkobierca może odrzucić spadek. Nie dotyczy to jednak gminy i Skarbu Państwa, które dziedziczą w ostatniej kolejności.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć w określonym terminie i formie
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Trzeba mieć na uwadze, że dla spadkobiercy ustawowego początkiem tego terminu jest dzień otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy, a dla spadkobiercy testamentowego – dzień ogłoszenia testamentu. Jeżeli spadkobierca ustawowy nie wiedział o śmierci spadkodawcy, wówczas termin ten biegnie od dnia, w którym się dowiedział o tej śmierci. W przypadku spadkobiercy testamentowego jest to z kolei dzień, w którym dowiedział się o ogłoszeniu testamentu. Warto wiedzieć, że do odrzucenia spadku konieczne jest złożenie oświadczenia przed sądem lub u notariusza. Właściwym w tej sprawie jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, która spadek odrzuca. Oświadczenie można złożyć ustnie albo pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym. Przedmiotowe oświadczenie może również złożyć przez pełnomocnika. W takim jednak przypadku pełnomocnictwo powinno być sporządzone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Należy pamiętać, że odrzucić spadek samodzielnie może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, natomiast w imieniu osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych oświadczenie składa jej przedstawiciel ustawowy. W takiej sytuacji niezbędna jest zgoda sądu opiekuńczego. Co ważne, sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia biegnie wówczas od chwili, gdy przedstawiciel takiej osoby (rodzic, opiekun) dowiedział się o tytule powołania do spadku.
Niezłożenie oświadczenia powoduje proste przyjęcie spadku
Brak oświadczenia o odrzuceniu spadku w wymaganym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Oznacza to, że spadkobierca przyjmuje spadek razem ze wszystkimi jego długami i odpowiada za zaciągnięte przez spadkodawcę zobowiązania całym swoim majątkiem. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych, osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia oraz osoba prawna. W takim bowiem przypadku brak oświadczenia oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Uchylenie się od skutków oświadczenia o odrzuceniu spadku
Oświadczenie o odrzuceniu spadku jest, co do zasady, nieodwołalne. Ze złożonego oświadczenia można się jednak wycofać, jeżeli zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Uchylenie się od skutków oświadczenia woli w przedmiocie odrzucenia spadku powinno jednak nastąpić przed sądem, a spadkobierca musi jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Termin na wycofanie się ze skutków złego oświadczenia w przypadku błędu wynosi 1 rok od daty jego wykrycia a w przypadku groźby – 1 rok od czasu ustania obawy. Co ważne, błąd musi być istotny, czyli uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia tej treści.
