Dziedziczenie jest z reguły kojarzone wyłącznie z osobami fizycznymi. Oczywiście zdecydowana większość przypadków spraw spadkowych dotyczy podmiotów powyższej kategorii, pamiętajmy jednak, że przepisy pozwalają, na to aby dziedziczenie wiązało się z osobami prawnymi, takimi jak choćby spółki prawa handlowego. Oczywiście należy w tym miejscu zaznaczyć, że nie mogą one być spadkodawcami – powiązanie dziedziczenia ze spółkami handlowymi opiera się raczej na tym, co wchodzi w skład masy majątkowej pozostawionej przez zmarłego, a nie na ustaleniu kto może być spadkobiercą.
Na wstępie musimy określić katalog spółek prawa handlowego – został on podany w Kodeksie spółek handlowych. Ustawodawca przewidział dwie kategorie tych podmiotów – spółki osobowe, do których należą spółka jawna, partnerska, komandytowa oraz komandytowo- akcyjna, a także spółki kapitałowe, do których zaliczamy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkę akcyjną. Ta informacja jest o tyle ważna, że w przypadku określonego rodzaju spółki będziemy mieli do czynienia z innymi zasadami dziedziczenia.
Jeżeli chodzi o spółkę jawną, to śmierć wspólnika z reguły skutkuje rozwiązaniem samej spółki. Prawa i obowiązki zmarłego wspólnika nie przechodzą na jego spadkobierców – pamiętajmy jednak, że umowa spółki może przewidywać odmienne rozwiązania. W takim wypadku śmierć jednego ze wspólników nie będzie oznaczała rozwiązania spółki jawnej. W zależności od treści umowy takiego podmiotu, spadkobiercy zmarłego wspólnika będą mogli wstąpić na jego miejsce.
W przypadku spółki partnerskiej sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana – tutaj nie wystarczy zwykły zapis umowny, co do możliwości wejścia spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika – partnera. Konstrukcja prawna tego podmiotu przewiduje bowiem, że partnerami mogą być osoby legitymujące się określonymi uprawnieniami zawodowymi jak np. lekarze, adwokaci czy radcowie prawni. Tym samym możliwość „zastąpienia” zmarłego partnera w spółce przez jego spadkobiercę pojawi się tylko wtedy, gdy dziedzic będzie miał identyczne uprawnienia do wykonywania zawodu jak zmarły wspólnik.
Spółka komandytowa jest kolejną spółką osobową prawa handlowego. Kwestia dziedziczenia jest w tym przypadku uzależniona od pozycji zmarłego wspólnika, którą posiadał w omawianym podmiocie. Jeśli zmarły był komandytariuszem, to jego śmierć nie powoduje rozwiązania spółki. Dodatkowo, gdy do dziedziczenie dochodzi tylko jeden spadkobierca – wstępuje on w prawa i obowiązki zmarłego, a w przypadku kilku spadkobierców wskazują oni spółce reprezentująca ich osobę. Jeżeli jednak śmierć poniósł komplementariusz, to spadkobranie będzie odbywało się na zasadach takich jak w przypadku dziedziczenia w spółce jawnej – a zatem, co do zasady istnieje podstawa do rozwiązania spółki komandytowej z tego powodu.
W przypadku spółki komandytowo – akcyjnej śmierć komplementariusza rodzi identyczne skutki jak śmierć takiego wspólnika w spółce komandytowej. Podmiot ten może zostać zatem rozwiązany – oczywiście umowa spółki może stanowić w tej kwestii inaczej. Jeżeli zmarły wspólnik był akcjonariuszem, to spadkobranie nastąpi na ogólnych zasadach.
Kwestia dziedziczenia przedstawia się zupełnie inaczej, jeśli chodzi o spółki kapitałowe – spółkę z o.o. oraz spółkę akcyjną. W tym przypadku nabycie praw i obowiązków zmarłego wspólnika następuje z mocy samego prawa – czyli dosyć podobnie jak przy dziedziczeniu pomiędzy osobami fizycznymi, które nie są żadnymi wspólnikami w jakiejkolwiek spółce prawa handlowego. Warto przy tym zaznaczyć, że umowa konkretnej spółki może w kwestiach dziedziczenia zawierać zupełnie inne postanowienia. Tym samym oznacza to, że w niektórych sytuacjach objęcie udziałów o zmarłym wspólniku przez jego spadkobierców może być skutecznie wyłączone, na mocy umowy spółki. Pamiętajmy jednak, że umieszczenie w umowie takiego zapisu odnosi skutek prawny tylko, gdy towarzyszyć mu będzie regulacja opisująca warunki spłaty poszczególnych spadkobierców niewstępujących do spółki czyli ekwiwalent za nieobjęte udziały.
