Powyższa zasada jest w Kodeksie cywilnym, obok reguły swobody umów, podstawową wytyczną rządzącą umowami cywilnoprawnymi w naszym systemie prawnym. Warto jednak podkreślić, że nie znajdziemy jej wprost wyrażonej w żadnym przepisie KC. Mimo tego jest jak najbardziej wiążąca.
Zasady pacta sunt servanda możemy pośrednio doszukiwać się w art. 354 i 355 KC, zgodnie z którymi dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel. Dłużnik obowiązany jest także do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (jest to tzw. należyta staranność). Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Dopełnieniem powyższej zasady jest chociażby art. 3581 § 3 KC, zgodnie z którym w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Waloryzacja świadczeń pieniężnych uzupełnia zatem zasadę pacta sunt servanda, a także wzmacnia i utwierdza inną związaną z nią regułę, według której dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz zwyczajom – jeżeli są one w tym zakresie ustalone (art. 354 KC).
Pomimo swojej doniosłości prawnej reguła pacta sunt servanda nie będzie stosowana w każdej sytuacji. Polski system prawny zna bowiem wiele wyjątków od różnych podstawowych zasad prawnych, tak samo jest i w tym przypadku. Wyjątek od zasady pacta sunt servanda, a także reguły swobody umów, statuuje art. 484 § 2 KC. Zgodnie z jego treścią, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej, to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Stosując instytucję miarkowania, sąd powinien mieć na względzie podstawowe funkcje kary umownej, jakimi są funkcja stymulująca wykonanie zobowiązania, funkcja represyjna w postaci sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy oraz funkcja kompensacyjna, polegająca na naprawieniu szkody, jeśli wierzyciel ją poniósł, bez konieczności precyzyjnego wyliczania jej wysokości, co znakomicie ułatwia realizację dochodzonego uprawnienia.
Naruszenie omawianej zasady jest oczywiście związane z różnymi konsekwencjami prawnymi. Podstawowym przepisem będzie w takiej sytuacji art. 471 KC, zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Pamiętajmy, że na tej podstawie można domagać się naprawienia szkody wynikłej z naruszenia zobowiązania, którego źródłem jest umowa zobowiązaniowa. Zatem kluczowe znaczenie ma wykazanie, że określone strony rzeczywiście związane były stosunkiem umownym. Odpowiedzialność kontraktowa zachodzi tylko pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, czyli pomiędzy stronami stosunku zobowiązaniowego. Z kolei art. 472 KC podkreśla, że jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności. Z drugiej strony musimy pamiętać, że niemożność wykonania świadczenia na skutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności nie może rodzić dla niego negatywnych konsekwencji prawnych. W takim przypadku zobowiązanie wygasa, a zasada pacta sunt servanda nie zostaje naruszona. Warto jednak wiedzieć, że zbycie, utracenie lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia rodzi po stronie dłużnika obowiązek wydania wszystkiego, co uzyskał w zamian za tę rzecz albo jako naprawienie szkody.
