Zgodnie z treścią art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Jednym z zagadnień związanych z majątkiem małżeńskim może być sprawa spadku nabytego przez jednego z małżonków. Jak się okazuje, niezależnie od tego jaki ustrój majątkowy istnieje pomiędzy małżonkami, prawa i przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia będą stanowiły własność tylko jednego z małżonków. Art. 33 pkt 2 KRiO stanowi bowiem, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Tym samym brak wyraźniej woli spadkodawcy w przedmiocie wejścia masy majątkowej do małżeńskiego majątku wspólnego spadkobiercy oznacza, że wszelkie nabyte prawa i przedmioty w drodze dziedziczenia należą się tylko jednemu z małżonków. Spadkodawca może postanowić o innym przeznaczeniu spadku poprzez wyraźne zaakcentowanie takiej woli np. w testamencie, w przypadku zaś dziedziczenia ustawowego nie ma takiej możliwości – w końcu jest ono stosowane, gdy zmarły nie pozostawił po sobie żadnego testamentu.
Pamiętajmy jednocześnie, że przedmioty majątkowe, które wchodzą do majątku osobistego każdego z małżonków w przypadku ustania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej nie są uwzględnione przy podziale. Ustanie takiej wspólności następuje oczywiście na skutek prawomocnego wyroku orzekającego rozwód lub separację, zawarcia umowy rozdzielności majątkowej w formie aktu notarialnego, czy śmierci jednego z małżonków.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r. (sygn. akt II CSK 363/11), o zaliczeniu poszczególnych przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego lub majątku osobistego (dawniej określanego jako odrębny) małżonków nie decydują złożone przez nich oświadczenia, że nabywany przedmiot wchodzi w skład określonej masy majątkowej, gdyż samo takie oświadczenie – w razie pozostawania małżonków w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej – nie może stanowczo wyłączać skutków wynikających z przepisów art. 31-34 KRiO. Przynależności konkretnego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego albo osobistego nie może zatem przesądzać ocena przez sąd przesłanek sposobu wyrażania woli osoby dokonującej czynności prawnej, ani przesłanek tłumaczenia oświadczeń woli oraz badania zgodnego zamiaru stron i celu umowy. Przedmioty uzyskane przez małżonka w wyniku działu spadku, dokonanego w czasie trwania wspólności ustawowej, należą do jego majątku odrębnego, bez względu na obciążenie małżonka dopłatą lub spłatą, chyba że spadkodawca inaczej postanowił. Użyte w art. 33 pkt 2 KRiO sformułowanie "przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie" interpretować należy przy uwzględnieniu reguł wynikających ze spadkobrania. Przepis ten nie zawiera zastrzeżenia, że chodzi jedynie o przedmioty, które wartością odpowiadają udziałowi, zwłaszcza że odnosi się również do sumy należnej w ramach roszczenia o zachowek, będącej swoistym ekwiwalentem udziału w spadku. Nie ma podstaw do wniosku, że założeniem tego uregulowania było objęcie przypadków bezpłatnego przysporzenia, skoro z nabyciem spadku może wiązać się konieczność uregulowania ciążącego na nim długu, niezależnie od dopłat, czy spłat. Na zakończenie pamiętajmy, że postanowienie spadkodawcy w testamencie, że udziały w spadku odziedziczone przez współmałżonków stanowić będą ich majątek, nie podlega ujawnieniu w treści postanowienia o stwierdzeniu nabycia przez nich spadku.
