Zgodnie z treścią art. 46 Kodeksu postępowania cywilnego, strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Strony mogą również ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów. Strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej. Wskazany przepis określa tzw. umowę prorogacyjną, która winna być zawarta przez strony osobiście lub też przez ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, prokurentów, a także następców i poprzedników prawnych. Dla umowy prorogacyjnej wymagana jest zwykła forma pisemna. W treści umowy musi być określony stosunek prawny, z którego wyniknęły lub mogłyby w przyszłości wyniknąć spory poddane rozpoznaniu wybranego przez strony sądu. Wybór sądu może być dokonany także przez umieszczenie klauzuli prorogacyjnej w treści innej umowy. Wskazanie to obejmuje siedzibę i nazwę sądu. Na podstawie umowy prorogacyjnej strony określają właściwość miejscową w sposób odmienny od przepisów kodeksu postępowania cywilnego o właściwości ogólnej i przemiennej. W treści umowy strony mogą wskazać sąd właściwy. W braku odmiennych postanowień sąd ten będzie wyłącznie właściwy. Nie jest jednak wykluczone określenie przez strony wybranego sądu, jako właściwego przemiennie, co oznaczałoby możliwość wyboru dla powoda między sądem właściwości ogólnej (i ewentualnie przemiennej) z ustawy i sądem właściwości umownej1.
W razie wniesienia sprawy do sądu właściwego z ustawy wbrew postanowieniom umowy prorogacyjnej pozwanemu służy zarzut niewłaściwości sądu do momentu wdania się w spór, co do istoty sprawy. Niedopuszczalne jest zawarcie umowy prorogacyjnej w zakresie spraw rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym. Zgodnie z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu umowa o właściwość sądu nie jest dopuszczalna2.
JG/B
[1] Mariusz P. Wójcik – komentarz do art. 46 Kpc
[2] uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 31 marca 2004 r., III CZP 110/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 133
