Osoba przeciwko której przysługuje roszczenie, musi sama podnieść zarzut przedawnienia roszczenia przed organem przed którym toczy się przeciw niej sprawa np. Sąd, Urząd Skarbowy. Organ nie może z urzędu uwzględnić upływu terminu przedawnienia.*
Zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Dłużnik może zrzec się możliwości skorzystania z powołania się na przedawnienie roszczenia. Zrzeczenie dłużnika będzie skuteczne tylko w przypadku, gdy dłużnik zrzekł się zarzutu po upływie terminu przedawnienia (art. 117 Kodeksu cywilnego, dalej KC). Konsekwencją zrzeczenia się przez dłużnika korzystania z zarzutu przedawnienia, będzie sytuacja, jakby termin przedawnienia nie upłyną. Można będzie wtedy dochodzić roszczenia oraz go egzekwować.*
Spełnienie świadczenia po upływie terminu przedawnienia.
Dłużnik, który spełnił świadczenie po upływie terminu przedawnienia, nie może żądać zwrotu spełnionego świadczenia powołując się na przedawnienie.
Bieg przedawnienia roszczeń.
Terminy przedawnienia roszczeń nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Ustawa KC określa, że termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej.
Inne terminy przedawnienia roszczeń:
– Przedawnienie roszczeń obu stron wynikających z umowy o dzieło są uregulowane w art. 646 KC. Roszczenia przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
– Kodeks cywilny w art. . 819 § 1 k.c. opisuje termin przedawnienia roszczenia o zapłatę składki ubezpieczeniowej lub jej raty. Zgodnie z tym przepisem „roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech”.
– Zobowiązania podatkowe przedawniają się po upływie trzech lat lub pięciu lat, zgodnie z art. 68 Ordynacji podatkowej.
Zawieszenie terminu przedawnienia.
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, w przypadkach określonych w art. 121 KC, tj.:
1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2) co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.
Wstrzymanie zakończenia biegu terminu przedawnienia.
Zakończenie biegu terminu przedawnienia podlega wstrzymaniu względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Termin przedawnienia w danym przypadku nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla osoby przedstawiciela ustawowego, albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia. Stanowi o tym art. 122 KC, który stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.
Przerwanie biegu przedawnienia.
Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3) przez wszczęcie mediacji.
Przerwanie biegu przedawnienia powoduje, że termin przedawnienia biegnie od początku. Konsekwencją przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji jest to, że przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.
Terminy przedawnienia po wydaniu orzeczenia.
Z upływem lat dziesięciu przedawniają się roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Przedawnienie następuje z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości, ulega przedawnieniu po upływie lat trzech.
Karolina Potempa – prawnik
*Prawo cywilne – część ogólna, Zbigniew Radwański.
