Zgodnie z treścią art. 734 KC, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.
Umowa zlecenia jest umową starannego działania a nie rezultatu. Oznacza to, że już samo dążenie do wykonania zlecenia stanowi realizację umowy. Przyjmujący zlecenie jest obowiązany do dołożenia najwyższej staranności przy realizacji umowy. Nie ponosi jednak ujemnych konsekwencji, jeżeli nie osiągnie skutku określonego umową. Od umowy zlecenia umowę o dzieło odróżnia konieczność jej sfinalizowania w każdym wypadku konkretnym i sprawdzalnym rezultatem. Obowiązek osobistego wykonania dzieła przez przyjmującego zamówienie będzie miał w odniesieniu do umowy o dzieło mniejsze znaczenie, jeżeli rezultat końcowy zostanie osiągnięty. W wypadku umowy zlecenia rezultat nie jest elementem koniecznym, występuje natomiast jako zasada obowiązek osobistego spełnienia świadczenia przez zleceniobiorcę, z uwagi na osobiste zaufanie między stronami. Dodatkowo, inaczej niż w ramach umowy o dzieło, dołożenie przez zleceniobiorcę należytej staranności i mimo tego nie osiągnięcie przezeń zamierzonego skutku nie może stanowić przypadku niewykonania zobowiązania.
Przyjmujący zlecenie może bez uprzedniej zgody dającego zlecenie odstąpić od wskazanego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeżeli nie ma możności uzyskania jego zgody, a zachodzi uzasadniony powód do przypuszczenia, że dający zlecenie zgodziłby się na zmianę, gdyby wiedział o istniejącym stanie rzeczy. Przyjmujący zlecenie może również powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej. Taka sytuacja może jednak zachodzić tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zastępca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Jeżeli przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje własne czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna. W wypadku gdy przyjmujący zlecenie powierzył wykonanie zlecenia innej osobie nie będąc do tego uprawniony, a rzecz należąca do dającego zlecenie uległa przy wykonywaniu zlecenia utracie lub uszkodzeniu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny także za utratę lub uszkodzenie przypadkowe, chyba że jedno lub drugie nastąpiłoby również wtedy, gdyby sam zlecenie wykonywał.
Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym. Przyjmującemu zlecenie nie wolno używać we własnym interesie rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie. Od sum pieniężnych zatrzymanych ponad potrzebę wynikającą z wykonywania zlecenia powinien płacić dającemu zlecenie odsetki ustawowe. Dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, wraz z odsetkami ustawowymi; powinien również zwolnić przyjmującego zlecenie od zobowiązań, które ten w powyższym celu zaciągnął w imieniu własnym. Jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.
W razie odpłatnego zlecenia wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy lub z przepisów szczególnych.
Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Z kolei przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Pamiętajmy, że żadna ze stron umowy nie możne zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Umowa zlecenia podlega pod obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, gdy jest zawarta przez pracownika nie z własnym pracodawcą i nie jest wykonywana na jego rzecz – przy czym wynagrodzenie z takiej umowy powinno być niższe od wynagrodzenia minimalnego (obowiązkowe w takiej sytuacji jest także ubezpieczenie rentowe, wypadkowe i zdrowotne, a dobrowolne ubezpieczenie chorobowe). Podobna sytuacja ma miejsce, gdy pracownik zawiera umowę zlecenia z własnym pracodawcą lub wykonuje ją na jego rzecz – wszystkie pozostałe rodzaje ubezpieczeń także są obowiązkowe.
Ubezpieczenie emerytalne jest także obowiązkowe, gdy umowę zawiera osoba, która nie ma innego tytułu do tego ubezpieczenia (dotyczy to także pozostałych rodzajów ubezpieczeń, prócz ubezpieczenia chorobowego, które jest wówczas dobrowolne). Dotyczy to także żołnierzy niezawodowych, którzy pełnią czynną służbę wojskową, z wyłączeniem tych, którzy pełnią służbę kandydacką. Powyższa sytuacja dotyczy także emerytów i rencistów, którzy wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia i są jednocześnie zatrudnieni na umowę o pracę – w odniesieniu jednak do tej grupy, ubezpieczenie chorobowe jest także obowiązkowe.
Ubezpieczenie emerytalne jest obowiązkowe, gdy umowę zlecenia zawarła osoba przebywająca na urlopie wychowawczym z innego niż ta umowa tytułu. Dotyczy to także innych rodzajów ubezpieczeń, prócz ubezpieczenia chorobowego, które jest wtedy dobrowolne.
Ubezpieczenie emerytalne jest natomiast dobrowolne, gdy umowę zlecenia zawarła osoba pobierająca zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego z innego, niż ta umowa tytułu. Dobrowolne jest wówczas także ubezpieczenie rentowe, obowiązkowe są ubezpieczenia wypadkowe i zdrowotne, a chorobowe w ogóle nie mają miejsca. Taka sama sytuacja ma miejsce, gdy pracownik zawiera umowę zlecenia nie z własnym pracodawcą i nie wykonuje jej na jego rzecz. Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne będzie miało miejsce również, gdy zawrzemy kolejną – równoległą, umowę zlecenia – skutki względem pozostałych rodzajów ubezpieczeń są identyczne jak powyżej. Podobnie będzie w przypadku osoby, która prowadzi pozarolniczą działalność, a także w stosunku do żołnierza zawodowego oraz funkcjonariusza służb mundurowych. Ubezpieczenie emerytalne będzie dodatkowe, gdy umowa zlecenia zostanie zawarta przez emeryta lub rencistę zatrudnionego na umowę o pracę, przy czym umowa zlecenia nie może być zawarta z takim pracodawcą i być wykonywana na jego rzecz. To samo dotyczy osoby pobierającej zasiłek macierzyński na podstawie innego tytułu, niż zawarta umowa zlecenia.
Pamiętajmy, że w przypadku ucznia lub studenta w wieku do 26 lat, zawarta umowa zlecenia nie powoduje powstania jakiegokolwiek obowiązku ubezpieczeniowego takiej osoby.
