Notarialne poświadczenie dziedziczenia jest możliwe na podstawie art. 1025 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Przeciwko domniemaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia. Pamiętajmy oczywiście przy tym, że względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Dokładnej regulacji odnoszącej się do notarialnego poświadczenia dziedziczenia nie znajdziemy jednak w KC, lecz w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie. Zgodnie z treścią art. 95a i n. w/w aktu prawnego, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych. Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
Akt poświadczenia dziedziczenia powinien zawierać:
- dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu;
- imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt sporządził zastępca notariusza – nadto imię i nazwisko zastępcy;
- imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL;
- datę i miejsce zgonu spadkodawcy oraz jego ostatnie miejsce zamieszkania;
- wskazanie spadkobierców, którym spadek przypadł – imiona, nazwiska i imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę;
- tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku wraz ze wskazaniem w razie dziedziczenia ustawowego, czy spadkobierca był małżonkiem spadkodawcy, czy jego krewnym i w jakim stopniu, a w razie dziedziczenia testamentowego wraz z określeniem formy testamentu;
- wskazanie spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim;
- wskazanie osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, oraz przedmiotów tych zapisów, chyba że osoby te nie chcą lub nie mogą być zapisobiercami;
- powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu;
- podpisy wszystkich biorących udział w spisywaniu protokołu dziedziczenia;
- podpis notariusza;
- adnotację o dokonaniu rejestracji aktu.
Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Brak którejkolwiek z takich osób niestety przekreśla możliwość sporządzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Wówczas jedyną możliwością udowodnienia naszego prawa do spadku jest droga sądowa i postanowienie stwierdzające nabycie spadku. Z drugiej jednak strony, notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia także wtedy, gdy jeden ze spadkobierców powołanych do dziedziczenia nie żyje. W razie złożenia testamentu notariusz dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że otwarcie i ogłoszenie testamentu już nastąpiło. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządza się protokół.
Na zakończenie pamiętajmy, że zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Maksymalna opłata za sporządzenie poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego wynosi 50 zł. Z kolie za sporządzenie protokołu dziedziczenia maksymalna stawka to 100 zł, a za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu maksymalna stawka wynosi 50 zł. Do opłaty notarialnej należy doliczyć także 23% VAT.
