Gdy dłużnik mieszka na terenie Unii Europejskiej
W przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny zamieszkuje na terytorium któregokolwiek z państw Unii Europejskiej dochodzenie alimentów odbywa się na podstawie Rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz. U.UE L z dnia 10 stycznia 2009r.), które weszło w życie w dniu 18 czerwca 2011r. Zgodnie z nim osoba uprawniona do alimentów może wystąpić, za pośrednictwem sądu okręgowego właściwego dla swojego miejsca zamieszkania, do specjalnego urzędu centralnego w kraju UE, w którym mają być dochodzone alimenty. Rozporządzenie można stosować na terenie wszystkich krajów członkowskich UE, oprócz Danii. Przepisy wykonujące regulacje rozporządzenia nr 4/2009 zostały przyjęte w ustawie z dnia z dnia 28 kwietnia 2011r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.
Aby wszcząć egzekucję na terenie państwa UE trzeba w pierwszej kolejności złożyć wniosek o stwierdzenie wykonalności takiego orzeczenia do sądu kraju, w którym dłużnik przebywa (odpowiednie instytucje są podane w załączniku nr II do rozporządzenia nr 44/2001, tzw. pierwszego rozporządzenia brukselskiego). Formularz tego wniosku stanowi załącznik VI Rozporządzenia. Należy wypełnić część B od pkt. 7-14 i podpisać formularz w dwóch wersjach językowych. Do wniosku trzeba dołączyć następujące dokumenty:
– pełnomocnictwo upoważniające organ zagraniczny do prowadzenia egzekucji świadczeń alimentacyjnych – podpisane przez wierzyciela w obecności notariusza (dotyczy Niemiec i Francji),
– oryginał zupełnego odpisu aktu urodzenia dziecka- gdy dziecko pochodzi ze związku pozamałżeńskiego,
– oryginał skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka w wersji dwujęzycznej – gdy dziecko pochodzi ze związku małżeńskiego,
– kserokopię wyroku zasądzającego alimenty,
– zaświadczenie o kontynuowaniu nauki,
– szczegółowy wykaz zaległości alimentacyjnych – sporządzony własnoręcznie przez wierzyciela,
– informacje dotyczące konta bankowego, tj. nazwę, adres banku, numer konta, numery SWIFT – BIC i IBAN,
– podanie wierzyciela o przyjęcie wniosku.
Dokumenty te powinny być przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego. Do złożenia przedmiotowego wniosku konieczne jest wcześniejsze ustalenie adresu dłużnika, bowiem składa się go do sądu właściwego dla jego miejsca zamieszkania. Koszty takiego postępowania ponosi wnioskodawca. Przed wniesieniem wniosku można jednak zwrócić się do sądu polskiego z prośbą o pomoc prawną i zwolnienie z takich kosztów. Wniosek o zwolnienie należy złożyć w wydziale cywilnym własnego sądu okręgowego wraz z dowodem, że pokrycie takich kosztów jest niemożliwe bez uszczerbku dla utrzymania siebie lub swojej rodziny. W przypadku, gdy sąd uwzględni taką prośbę, wówczas sam przekazuje wniosek wraz z dokumentami do odpowiedniego organu w państwie UE
Konwencja Nowojorska
Jeżeli dłużnik przebywa poza Unią Europejską, wówczas najczęściej zastosowanie ma Konwencja Nowojorska o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą, sporządzona w Nowym Jorku dnia 20 czerwca 1956r. (Dz. U. z dnia 25 marca 1961r.). Uczestnikami Konwencji Nowojorskiej są następujące państwa: Algieria, Argentyna, Australia, Austria, Barbados, Belgia, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Brazylia, Burkina Faso, Chile, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Ekwador, Estonia, Filipiny, Finlandia, Francja, Grecja, Gwatemala, Haiti, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Izrael, Kazachstan, Kirgistan, Kolumbia, Luksemburg, Macedonia, Maroko, Meksyk, Mołdowa, Monako, Niemcy, Niger, Norwegia, Nowa Zelandia, Pakistan, Portugalia, Republika Środkowo-Afrykańska, Rumunia, Serbia, Seszele, Słowacja, Słowenia, Sri Lanka, Surinam, Szwajcaria, Szwecja, Tajwan, Turcja, Ukraina, Urugwaj, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, Zielony Przylądek. W przypadku tej procedury osoba uprawniona do alimentów lub jej przedstawiciel ustawowy zwraca się do sądu okręgowego właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania z prośbą przesłanie do sądu w kraju pobytu dłużnika alimentacyjnego dokumentów upoważniających do przeprowadzenia egzekucji w celu uzyskania alimentów. Dokumentami potrzebnymi do złożenia wniosku w celu uzyskania alimentów w trybie w/w Konwencji są:
– wniosek w sprawie uzyskania świadczeń alimentacyjnych,
– pełnomocnictwo upoważniające organ zagraniczny do prowadzenia egzekucji świadczeń alimentacyjnych – podpisane przez wierzyciela w obecności notariusza,
– oryginał zupełnego odpisu aktu urodzenia dziecka,
– oryginał skróconego aktu małżeństwa,
– kserokopia wyroku zasądzającego alimenty,
– zaświadczenie o kontynuowaniu nauki,
– szczegółowy wykaz zaległości alimentacyjnych – sporządzony własnoręcznie przez wierzyciela,
– informacja dotycząca konta bankowego – nazwa, adres banku, numer konta, numery SWIFT – BIC i IBAN,
– podpisane fotografie: dłużnika, wierzyciela i dziecka,
– podanie wierzyciela o przyjęcie wniosku.
Należy jednak pamiętać, że prawo każdego kraju wymaga innych dokumentów, dlatego też sąd okręgowy powinien poinformować o tym, jakich formalności trzeba dopełnić. Sąd przesyła wniosek do właściwego organu w państwie, w którym przebywa dłużnik. Za czynności podejmowane w trybie Konwencji Nowojorskiej związane z przyjmowaniem wniosków i dokumentów uzasadniających roszczenia alimentacyjne nie pobiera się opłat.
Umowy dwustronne
W sytuacji, gdy dłużnik alimentacyjny nie mieszka w żadnym z krajów Unii Europejskiej, czy w kraju, który podpisał Konwencję Nowojorską, można powołać się na umowy dwustronne między państwami o wzajemnym uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych. Warto wiedzieć, że Polska jest związana umowami dwustronnymi na podstawie których można wykonywać orzeczenia zasądzające alimenty z następującymi państwami: Algieria, Białoruś, Chiny, Irak, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Serbia, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Kuba, Maroko, Mongolia, Rosja, Syria, Tunezja, Turcja, Ukraina, Wietnam. W takim przypadku osoba uprawniona do alimentów składa do sądu okręgowego właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia alimentacyjnego. Do wniosku trzeba dołączyć kserokopię wyroku zasądzającego alimenty, wykaz zaległości alimentacyjnych, informację o koncie bankowym, tj. nazwę, adres banku, numer konta, numery SWIFT – BIC i IBAN, podanie wierzyciela o przyjęcie wniosku oraz inne dokumenty wymagane w danym państwie.
Zasada wzajemności
Z USA egzekucja alimentów odbywa się na zasadzie wzajemności na podstawie Komunikatu z dnia 18 listopada 1987r. w sprawie ustalenia istnienia wzajemności pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki w zakresie wykonywania orzeczeń uwzględniających roszczenia o alimenty w sprawach ze stosunków rodzinnych. W tym celu trzeba złożyć w sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania właściwy wniosek. Do USA obowiązuje 9 formularzy oraz pismo do US Money w zależności od potrzeb. Formularze te, po wypełnieniu, podpisuje się w obecności sędziego. Do wniosku należy załączyć:
– oryginał zupełnego odpis aktu urodzenia dziecka,
– kserokopia wyroku zasądzającego alimenty,
– zaświadczenie o kontynuowaniu nauki,
– informację o koncie bankowym, tj. nazwę, adres banku, numer konta, numery SWIFT – BIC i IBAN,
– podpisane fotografie: dłużnika, wierzyciela i dziecka,
– podanie wierzyciela o przyjęcie wniosku.
