Cele europejskiego postępowania nakazowego
Europejskie postępowanie nakazowe, czyli postępowanie z europejskiego nakazu zapłaty (ENZ), jest uregulowane niejako dwutorowo. Regulacją o podstawowym znaczeniu jest rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty. Przepisy rozporządzenia stosuje się bezpośrednio. Pomocniczo postępowanie to jest także uregulowane w Kodeksie postępowania cywilnego w artykule 50515 i nast., które stosuje się głównie do kwestii proceduralnych.
Celem rozporządzenia było przede wszystkim uproszczenie, przyspieszenie i ograniczenie kosztów postępowania sądowego w sprawach transgranicznych dotyczących bezspornych roszczeń pieniężnych, a także umożliwienie swobodnego przepływu europejskich nakazów zapłaty we wszystkich państwach członkowskich poprzez określenie minimalnych standardów, których spełnienie uchyla konieczność przeprowadzenia w państwie członkowskim wykonania jakiegokolwiek dodatkowego postępowania pośredniego poprzedzającego uznanie i wykonanie europejskiego nakazu zapłaty.
Jak zapisano w preambule rozporządzenia, „szybkie i skuteczne odzyskiwanie zaległych długów, co do których nie ma sporów prawnych, ma dla podmiotów gospodarczych w Unii Europejskiej szczególne znaczenie, gdyż opóźnienia w płatnościach stanowią jeden z głównych powodów niewypłacalności, zagrażającej istnieniu zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, i prowadzą do utraty dużej liczby miejsc pracy”.
Rozporządzenie ujednolica krajowe procedury dochodzenia roszczeń bezspornych i ustala jednolite instrumenty procesowe, dostępne wierzycielom w różnych państwach członkowskich, a także wprowadza równe zasady traktowania wierzycieli i dłużników we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Rozporządzenie zawiera przesłanki do rozpoznania sprawy w europejskim postępowaniu nakazowym. Odesłanie do rozporządzenia zawiera także art. 50515 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd rozpoznaje sprawę w europejskim postępowaniu nakazowym, jeżeli są spełnione warunki określone w przepisach odrębnych (czyli właśnie w przepisach rozporządzenia 1896/2006).
Przesłanki zastosowania przepisów rozporządzenia
Zasadą jest, że rozporządzenie stosuje się do transgranicznych spraw cywilnych i handlowych, bez względu na rodzaj sądu lub trybunału (art. 2 rozporządzenia). Przez sprawę transgraniczną należy rozumieć sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę.
Rozporządzenie nie znajduje zastosowania w szczególności do spraw skarbowych, celnych lub administracyjnych, a także do spraw dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej.
Rozporządzenia nie stosuje się także do spraw dotyczących: (a) praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia; (b) upadłości, postępowania związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, postępowań pojednawczych, układów oraz innych analogicznych postępowań; (c) zabezpieczenia społecznego; (d) roszczeń wynikających z zobowiązań pozaumownych, chyba że są one przedmiotem umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu, lub dotyczą długów oznaczonych wynikających ze współwłasności mienia.
Fakultatywność postępowania
Tryb postępowania ustanowiony na mocy rozporządzenia jest fakultatywny. Powód, czyli wierzyciel, zawsze może bowiem skorzystać z postępowania przewidzianego w prawie krajowym. Przepisy rozporządzenia nie funkcjonują „zamiast”, lecz „obok” przepisów prawa krajowego, dając wierzycielowi możliwość wyboru sposobu dochodzenia roszczeń.
W europejskim postępowaniu nakazowym można dochodzić roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty.
Natalia Balcerzak, Zespół Bankowości i Finansowania Projektów kancelarii Wardyński i Wspólnicy
