Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Jeżeli zobowiązany do pokrycia zachowku spadkobierca nie chce zrealizować swojej powinności, jedyną drogą w takiej sytuacji staje się proces o wydanie zachowku.Zgodnie z art. 39 Kodeksu postępowania cywilnego, powództwo z tytułu zachowku wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Wniesienie powództwa o zachowek wiąże się z uiszczeniem opłaty stosunkowej, która wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, nie mniej jednak jak 30 zł i nie więcej jak 100 000 zł. Wartością przedmiotu sporu w takim przypadku będzie zatem kwota należnego zachowku, jakiej zapłaty domagać się będzie powód w postępowaniu sądowym. Przykładowo – gdy zachowek ma wynieść 20 000 zł, opłata od pozwu będzie równa 1 000 zł. Zawsze można jednak wnosić o zwolnienie powoda przez sąd od ponoszenia kosztów postępowania – gdy udowodnimy, że nie jesteśmy w stanie ponieść tych kosztów.
Pamiętajmy, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Jeżeli jednak zostaliśmy pozbawieni prawa do zachowku przez spadkodawcę, to nie mamy możliwości wniesienia pozwu w takiej sprawie.
Proces o zachowek jest zwykłym procesem cywilnym o zapłatę, dlatego też w razie częściowego oddalenia powództwa, powód będzie musiał zwrócić pozwanemu część kosztów procesu. Dodatkowo żądanie niższej kwoty, niż należny zachowek, skutkuje tym, że po wydaniu wyroku uwzględniającego nasze roszczenie, nie będzie już można po raz kolejny wystąpić z pozwem w tej sprawie.
