Aktualne brzmienie zakwestionowanych przepisów nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek stosowania bonifikat od opłat z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Przepisy przewidują 90% bonifikaty dla osób, których dochód miesięczny na jednego członka rodziny w gospodarstwie domowym nie przekracza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i 50% dla osób, które posiadały prawa w dniu 5 grudnia 1990 roku na wniosek osoby przekształcającej prawo użytkowania wieczystego w prawo własności.
Według wnioskodawców obowiązek ten pozbawia gminy nie tylko samodzielnego dysponowania własnością, ale również znacznych dochodów w oparciu, o które gminy realizują zadania własne. Obligatoryjne stosowanie narzuconych ustawa bonifikat przyczynia się do uszczuplenia dochodów gminy nie stanowiących podatków, co ogranicza możliwość wykonywania zadań.
Konstytucja RP zapewnia jednostkom samorządu terytorialnego samodzielność, prawo własności, udział w dochodach publicznych i uzyskiwanie dochodów własnych. Ustawa o gospodarce nieruchomościami zezwoliła gminom na ustalanie zasad gospodarowania majątkiem gminy i ustalania swobodnie bonifikat. Zdaniem wnioskodawców kwestionowane przepisy wykluczają taką możliwość. Dodatkowo w sposób jednoznaczny tworzą grupę osób przekształcających prawo użytkowania wieczystego w prawo własności uprzywilejowaną w stosunku do osób nabywających nieruchomości i pozostałych członków wspólnoty samorządowej. Jest to niezgodne z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości społecznej.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
– art. 4 ust. 8 i 9 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości jest zgodny z art. 2 konstytucji.
– art. 4 ust. 8 i 9 powyższej ustawy w zakresie, w jakim wskazuje, że udzielenie bonifikaty jest obowiązkiem organu jednostki samorządu terytorialnego właściwego do wydania decyzji przekształceniowej, jest niezgodny z art. 165 ust. 1 oraz art. 167 ust. 1 i 2 konstytucji. Przepis ten we wskazanym zakresie traci moc obowiązującą z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.
Zaskarżone przepisy zobowiązywały właścicieli nieruchomości do udzielenia bonifikat od opłat za przekształcenie użytkowania wieczystego we własność:
– w wysokości 90% – osobom fizycznym, których dochód miesięczny nie przekracza poziomu wskazanego w ustawie, jeżeli nieruchomość jest zabudowana na cele mieszkaniowe albo przeznaczona pod tego rodzaju zabudowę (art. 4 ust. 8 ustawy);
– w wysokości 50% – osobom fizycznym, które prawo użytkowania wieczystego uzyskały przed 5 grudnia 1990 r. oraz ich następcom prawnym (art. 4 ust. 9 ustawy).
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepisy te są zgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej oraz zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zawarte w nich kryteria udzielania bonifikat przyczyniają się do realizacji celu ustawy, mają charakter racjonalny i znajdują uzasadnienie w wartościach konstytucyjnych. Natomiast sprzeczne z konstytucją jest to, że zaskarżone bonifikaty mają charakter obowiązkowy. Dotychczasowi właściciele nieruchomości nie mają możliwości decydowania o sposobie zarządzania swoją własnością. Ingerencja jest tym bardziej rażąca, że następuje w formie zobowiązania dotychczasowego właściciela nieruchomości do wydania decyzji administracyjnej, podczas gdy stosunek użytkowania wieczystego, łączący go z użytkownikiem, ma charakter cywilnoprawny i jest oparty o zasadę równości stron. Obowiązkowe udzielenie bonifikaty przy przekształceniu użytkowania wieczystego we własność powoduje zmniejszenie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, czemu nie towarzyszy ani zmniejszenie zadań samorządów, ani też jakaś forma rekompensaty lub uzyskania dodatkowych źródeł dochodów.
Trybunał Konstytucyjny zdecydował się na odroczenie utraty mocy obowiązującej przez zaskarżony przepis we wskazanym w wyroku zakresie, aby dać ustawodawcy czas na przywrócenie stanu zgodności z konstytucją.
