Prawo pierwokupu nie jest ograniczone żadnym terminem, w którym prawo to miałoby być wykonane. Samo zastrzeżenie prawa pierwokupu nie stwarza zobowiązania do przeniesienia własności. Powoduje jedynie powstanie po stronie osoby, na rzecz której pierwokup został zastrzeżony, uprawnienia o charakterze kształtującym, które daje pierwszeństwo nabycia własności określonej rzeczy, w przypadku gdyby właściciel powziął decyzję o jej sprzedaży. Po stronie zobowiązanego z tytułu pierwokupu powstaje obowiązek respektowania istniejącego uprawnienia. Ma to wyraz w nałożeniu na podmiot zobowiązany obowiązku zawiadomienia uprawnionego o treści umowy sprzedaży zawartej z osobą trzecią. Naruszenie tego obowiązku pozostaje, co do zasady, bez wpływu na skuteczność rozporządzenia rzeczą przez zobowiązanego – własność przechodzi na osobę trzecią. Zobowiązany może jedynie odpowiadać za uszczerbek, jaki poniosła osoba uprawniona. Przesłanką, która musi wystąpić, by zrealizować prawo pierwokupu jest zawiadomienie uprawnionego o treści umowy sprzedaży zawartej z osobą trzecią. Zawiadomienie powinno zawierać informację o treści umowy, a więc o wszystkich jej istotnych postanowieniach.
Uprawniony, który otrzymał zawiadomienie od zobowiązanego, powinien wykonać prawo pierwokupu w terminie oznaczonym w umowie lub ustawie, a w braku szczególnego terminu co do nieruchomości – w ciągu miesiąca, a co do innych rzeczy – w ciągu tygodnia, od dnia otrzymania zawiadomienia o sprzedaży.
Sankcją za naruszenie albo niewykonanie obowiązków wynikających z prawa pierwokupu jest odpowiedzialność odszkodowawcza zobowiązanego. Naruszenie obowiązków ciążących na zobowiązanym z tytułu prawa pierwokupu nie pozbawia natomiast skuteczności umowy sprzedaży zawartej przez zobowiązanego z osobą trzecią. Zawarcie bezwarunkowej umowy sprzedaży prowadzi do wygaśnięcia prawa pierwokupu, chyba że zachowuje ono skuteczność wobec nabywcy.
Zgodnie z art. 600 kodeksu cywilnego, konsekwencją wykonania prawa pierwokupu przez uprawnionego jest rozwiązanie umowy sprzedaży między uprawnionym a zobowiązanym. Gdy sprzedający uzgodni z osobą trzecią późniejszy termin zapłaty, kupujący może skorzystać z przysługującego mu prawa pierwokupu tylko wtedy, jeżeli zabezpieczy zapłatę ceny.
Prawo pierwokupu jest niezbywalne. Jest ono niepodzielne, chyba że przepisy szczególne zezwalają na częściowe wykonanie tego prawa. Jeżeli jest kilku uprawnionych, a niektórzy z nich nie wykonywają prawa pierwokupu, pozostali mogą wykonać je w całości.
Źródło:
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny,
– „Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna” pod red. Andrzeja Kidyby.
