Zstępni (dzieci spadkodawcy), małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy mają prawo:
• jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym,
• w innych wypadkach – połowa wartości tego udziału.
Jest to prawo do zachowku.
Jeżeli osoba uprawniona do zachowku go nie otrzymała przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Przy obliczaniu zachowku uwzględniani są spadkobiercy niegodni oraz spadkobiercy, którzy odrzucili spadek, nie uwzględnia się zaś spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Darowiznę, która została dokonana przez spadkobiercę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli do zachowku uprawniona jest dziecko spadkodawcy na należny mu zachowek zalicza się poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, jeżeli koszty te są wyższe niż zazwyczaj ponoszone na ten cel.
Roszczenia osoby uprawnionej do zachowku przedawniają się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.
Pisząc o zachowku należy wspomnieć o wydziedziczeniu. Spadkodawca ma prawo w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z testamentu. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie odnosi skutek prawny, jeżeli spadkodawca miał świadomość decyzji dotyczącej przebaczenia i podjął ją w sposób świadomy. Dzieci wydziedziczonego dziecka spadkodawcy mają prawo do zachowku, nawet gdy wydziedziczony zstępny przeżył spadkodawcę.
Podstawa prawna:
• art. 991-art. 1011 Kodeksu cywilnego
