Spis treści
Jest on uregulowany w Ustawie z dnia 6 grudnia 1996r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. z 2009r., Nr 67, poz. 569 ze zm.). W sprawach nieuregulowanych w tej ustawie, do zastawu rejestrowego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.
Najważniejszą cechą zastawu rejestrowego jest możliwość pozostawienia przedmiotu zastawu w rękach zastawcy, który może korzystać z rzeczy obciążonej.
Rzecz będąca przedmiotem tego zastawu może być również pozostawiona w posiadaniu osoby trzeciej wskazanej w umowie o ustanowienie zastawu rejestrowego, jeżeli wyraziła ona na to zgodę. Zastawem rejestrowym można zabezpieczyć jedynie wierzytelność pieniężną wyrażoną w pieniądzu polskim lub walucie obcej.
Do skutecznego ustanowienia zastawu rejestrowego konieczne jest zawarcie umowy o ustanowienie tego zastawu, czyli tzw. umowy zastawniczej.
Zawierana jest ona pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu, czyli zastawcą, a wierzycielem tj. zastawnikiem. Taka umowa powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. W umowie należy określić datę podpisania, imiona i nazwiska (bądź też nazwę) oraz adres zastawnika, zastawcy, czy też dłużnika (w sytuacji, gdy nie jest on jednocześnie zastawcą). Powinien także zostać dokładnie oznaczony przedmiot zastawu oraz zobowiązania zabezpieczonego zastawem wraz z określeniem najwyższej sumy zabezpieczenia. W ten sposób wierzyciel, oprócz należności głównej, może zabezpieczyć również odsetki, koszty postępowań oraz inne roszczenia uboczne wskazane przez strony w umowie zastawniczej.
Aby taki zastaw był ważny niezbędne jest także uzyskanie wpisu do rejestru zastawów prowadzonego przez sąd rejonowy, właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby zastawcy.
Sąd dokonuje wpisu do rejestru zastawów na wniosek zastawnika lub zastawcy. Do wniosku należy dołączyć umowę zastawniczą. Wniosek o wpis do rejestru składa się na urzędowym formularzu dostępnym na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości. Stronami umowy zastawniczej mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębne przepisy przyznają osobowość prawną.
Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome (np. pojazdy mechaniczne, urządzenia, materiały, towary, wyroby) a także zbywalne prawa majątkowe (np. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, prawa własności udziałów).
Zastawu rejestrowego nie można ustanowić na prawach będących przedmiotem hipoteki, na wierzytelnościach na których ustanowiono hipotekę, na statkach morskich oraz statkach w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej. Czyli przedmiotem zastawu nie mogą być, np. użytkowanie, służebności osobiste, prawo pierwokupu, prawo dożywocia, nieruchomości, czy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Zastawem tym można obciążyć w szczególności rzeczy oznaczone co do tożsamości, rzeczy oznaczone co do gatunku (jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku), zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny, (np. przedsiębiorstwo), wierzytelności, prawa na dobrach niematerialnych, prawa z papierów wartościowych.
Zastaw rejestrowy może obejmować także rzeczy lub prawa, które zastawca nabędzie dopiero w przyszłości. W takim przypadku obciążenie tych rzeczy lub praw staje się skuteczne z chwilą ich nabycia przez zastawcę.
Jeżeli umowa zastawnicza nie stanowi inaczej, zastaw rejestrowy obejmuje przysługujące zastawcy roszczenia o odszkodowanie z tytułu utraty, zniszczenia, uszkodzenia lub obniżenia wartości przedmiotu zastawu.
Strony mogą wyłączyć jednak działanie tej zasady stosowną klauzulą umowną. Jeżeli umowa zastawnicza nie stanowi inaczej, zastawca może korzystać z przedmiotu zastawu rejestrowego zgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Powinien również dbać o zachowanie tego przedmiotu w stanie nie gorszym niż wynikający z prawidłowego używania a w wyznaczonym przez zastawnika stosownym terminie obowiązany jest umożliwić mu jego zbadanie. W razie ustanowienia zastawu rejestrowego na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji, zastaw ten zostaje również odnotowany w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.
Zbycie przedmiotu zastawu rejestrowego powoduje wygaśnięcie tego zastawu, jeżeli:
- nabywca nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o istnieniu tego zastawu w chwili wydania mu rzeczy lub przejścia na niego prawa obciążonego tym zastawem albo
- rzecz obciążoną tym zastawem zalicza się do rzeczy zbywanych zwykle w zakresie działalności gospodarczej zastawcy i rzecz ta została wydana nabywcy, chyba że nabywca nabył rzecz w celu pokrzywdzenia zastawnika.
Zastaw rejestrowy, co do zasady, wygasa z chwilą zaspokojenia wierzyciela (czyli np. spłaty pożyczki) albo z upływem 20 lat od chwili wpisu do rejestru zastawów.
Aby jednakże uniknąć wykreślenia zastawu rejestrowego z urzędu, strony umowy zastawniczej mogą postanowić o utrzymaniu zastawu na czas dalszy, nie dłuższy niż 10 lat. Aby to uczynić, należy złożyć do rejestru zastawów odpis umowy zastawniczej. W przypadku niewykonania zobowiązania, wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym podlega zaspokojeniu z przedmiotu tego zastawu z pierwszeństwem przed innymi wierzytelnościami, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego następuje głównie w drodze sądowego postępowaniu egzekucyjnego. W określonych przypadkach umowa zastawnicza może jednak przewidywać, że zaspokojenie zastawnika nastąpi przez przejęcie przez niego na własność tego przedmiotu.
