Spis treści
Prawo o adwokaturze i obowiązki prawnika
Podstawowe kwestie związane z wykonywaniem zawodu adwokata oraz zasadami regulującymi dostęp do palestry umieszczone zostały w ustawie z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze. Wykonywanie zawodu adwokata jest obarczone obowiązkiem nie tylko starannego działania na rzecz konkretnego klienta, ale także zachowywanie w poufności wszelkich informacji dotyczących danej sprawy. Największe znaczenie ma to przede wszystkim w odniesieniu do klienta oskarżonego o popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa.
Zgodnie z treścią art. 6 Prawa o adwokaturze, adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – w zakresie określonym tymi przepisami.
Jak podkreśla sąd apelacyjny w Krakowie, nie jest rzeczą sądu badanie, czy adwokaci pełniący funkcje obrońców wnioskodawcy wykonywali swe zadania zgodnie z jego oczekiwaniami. Organy procesowe, w tym i sądy, nie mogą ingerować w treść stosunku między oskarżonym (skazanym) i broniącym go adwokatem, bo jest to objęte tajemnicą, której naruszenie mogłoby prowadzić do podważenia gwarancji prawa do obrony. Jedynie widoczne oczywiste naruszenia powinności obrońcy mogą uzasadniać upewnienie się przez sąd u oskarżonego, czy jego prawa nie są naruszane bądź wydanie zarządzeń w sytuacjach prawem przewidzianych. Wszelkie inne sytuacje stosunku obrończego są pozostawiane jego stronom i organom samorządu adwokackiego na skutek interwencji osób bronionych przez adwokatów (por. postanowienie s. apel. z Krakowa z 30.03.2009 r. sygn. akt II AKo26/09).
Kodeks karny i naruszenie tajemnicy adwokackiej
Kwestia tajemnicy adwokackiej została uregulowana nie tylko w Prawie o adwokaturze, przepisy z tej materii możemy odnaleźć także chociażby w Kodeksie postępowania karnego. Zgodnie z treścią art. 180 § 2 KPK, osoby obowiązane do zachowania tajemnicy adwokackiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu w tej materii przysługuje oczywiście zażalenie. Tajemnica zawodowa adwokata, obejmująca wszystko, o czym dowiedział się on w związku z udzielaniem porady prawnej i prowadzeniem sprawy, wyklucza możliwość złożenia przez niego zeznań w charakterze świadka w postępowaniu karnym, w którym stroną jest osoba reprezentowana przez niego uprzednio w innych postępowaniach, bez uprzedniego zwolnienia z powyższej tajemnicy przez sąd w trybie określonym w omawianym przepisie, i to także wtedy, gdyby miał zeznawać na prośbę swojego klienta i w jego interesie odnośnie okoliczności, które były przedmiotem jawnego procedowania przez sąd w sprawach innych niż karne, a tym bardziej, gdyby dotyczyło to okoliczności związanych z pertraktacjami między stronami tamtych postępowań i wzajemnych ich stosunków. Pamiętajmy jednocześnie, że decyzja o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej nie może być traktowana jako formalność, ze względu na szczególną doniosłość zawodu adwokata.
Funkcją zakazów związanych z tajemnicami zawodowymi jakiejkolwiek osoby wykonującej zawód prawniczy wskazany w ustawie nie jest ochrona interesów osób, które te zawody wykonują, lecz nade wszystko ochrona osób, które w zaufaniu do publicznych funkcji adwokata, radcy prawnego, notariusza, lekarza, dziennikarza powierzają im wiedzę o faktach, z którą nie chcą na ogół dzielić się z innymi osobami. Gwarancja zachowania przekazanych informacji w tajemnicy jest podstawa wzajemnego zaufania i warunkiem swobodnego wykonywania wyżej wskazanych zawodów. Przykładowo zatem sąd nie może uchylić tajemnicy adwokackiej blankietowo i objąć tą decyzją wszelkie dokumenty zawarte w zabezpieczonym zbiorze, lecz może to uczynić jedynie wobec tych dokumentów, które zawierają informacje dotyczące konkretnego przedmiotu objętego postępowaniem (konkretnych faktów, które mogą być istotne dla rozstrzygnięcia. Za niedopuszczalne uznać należy wydanie postanowienia o uchyleniu tajemnicy zawodowej konkretnej osoby wskazanej we wniosku poprzez wyrażenie zgody na zatrzymanie i wykorzystanie w toku dalszego postępowania, zabezpieczonego w trakcie przeszukania kancelarii prawnej zbiorów dokumentów, z pominięciem jednoznacznej konkretyzacji przedmiotowego zakresu zgody (co do faktów, które mają być przedmiotem dowodzenia), a także bez konkretyzacji podmiotowej w zakresie wydawanej zgody w sytuacji, gdy dokumenty te zawierają dane objęte tajemnicą zawodową, a zarazem są one powiązane z wykonywaniem określonych czynności zawodowych również przez inne osoby, nie objęte wnioskiem prokuratora.
Za naruszenie tajemnicy adwokackiej, a więc w przypadku ujawnienia przez adwokata poufnych informacji ze szkodą dla jego klienta, prawnik może odpowiadać dyscyplinarnie. Oczywiście trzeba w takim przypadku złożyć skargę do właściwej okręgowej rady adwokackiej, w której jest zapisany nierzetelny adwokat. W przypadku najcięższych przewinień, poszkodowany klient może liczyć nawet na skreślenie adwokata z listy, a zatem pozbawienie go prawa do wykonywania zawodu. Skarga jest oczywiście darmowa i nie wymaga posługiwania się szczególną wiedzą prawniczą – wystarczy w niej wskazać jakiego naruszenia dopuścił się adwokat i jakie tajemnice zostały przez niego ujawnione.
Podstawa prawna:
[art. 180 § 2 k.k. (Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz.553)]
[art. 6 Prawa o adwokaturze (Dz.U. z 2015 r. poz. 615)]
