Umowa ustna też wiąże – co zrobić, gdy kontrahent kwestionuje jej istnienie

Zasada swobody umów a wybór formy, w jakiej zawieramy kontrakt

Jedną z podstawowych zasad prawa kontraktowego jest swoboda zawierania umów. Dotyczy ona nie tylko samej treści kontraktu kreowanego przez strony stosunku prawnego, ale także formy, w jakiej umowa ma być zawarta. Istnieje bowiem swoboda w wyborze formy zawierania umowy, poza wyjątkami, gdy przepisy wprost wskazują formę w jakiej umowę należy zawrzeć, by była ona ważna i skuteczna. Wówczas mówimy, że ustawodawca zastrzega daną formę pod rygorem nieważności. Tak jest chociażby w przypadku umowy sprzedaży nieruchomości, która musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Większość umów spotykanych w obrocie prawnych cechuje się dowolnością w wyborze formy jej zawarcia, dlatego też dopuszcza się jej zawarcie nawet w formie ustnej. Niemniej jednak w praktyce zdarza się niestety, że nieuczciwy kontrahent kwestionuje jej istnienie, co rodzi wiele kłopotów. Stąd postuluje się, by kontrakty zawierać jednak w formie pisemnej z uwagi chociażby na cele dowodowe. Należy jednak pamiętać, że strony kontraktu ustnego nie pozostają bez ochrony prawnej, gdyż w wyniku zawarcia umowy ustnej także powstaje między nimi stosunek prawny.

Jakie umowy najczęściej zawieramy ustnie?

Pierwsze miejsce w rankingu umów, które zawieramy ustnie zajmują umowy pożyczki pieniężnej między dwiema osobami fizycznymi. W świetle przepisów kodeksu cywilnego (art. 720 § 2) umowa pożyczki nie wymaga dla swej ważności formy pisemnej, a jedynie umowa, której wartość przenosi pięćset złotych powinna być stwierdzona pismem. Należy przy tym pamiętać, że chodzi jedynie o istnienie pisma stwierdzającego, że umowa została zawarta. Sama umowa może być więc zawarta w formie dowolnej, nawet ustnie, zaś fakt jej zawarcia powinien być jednak potwierdzony pismem. Dlatego też w praktyce, ulegając złudzeniu, że znamy naszego kontrahenta, chętnie zawieramy tzw. umowy pożyczki „na gębę” co niejednokrotnie kończy się tym, że tracimy pożyczone pieniądze. Nie musi tak jednak być. Drugim typem umowy, którą chętnie zawieramy w formie ustnej jest umowa o dzieło. Podobnie jak w powyższym przykładzie, przepisy kodeksu cywilnego nie wymagają do jej zawarcia pod rygorem nieważności określonej formy.

Czym jest powództwo o ustalenie przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa?

Osobie, która zawarła umowę w formie ustnej, a kontrahent kwestionuje jej istnienie przysługuje prawo złożenia tzw. powództwa o ustalenie. Zgodnie z normą art. 189 kodeksu postępowania cywilnego powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. 

Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pozew o ustalenie istnienia stosunku najmu
przejdź do formularza »

Czym jest interes prawny?

Trzeba pamiętać, że powód, dochodząc roszczenia o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, obowiązany jest wykazać fakt istnienia tego stosunku i prawa oraz interesu prawnego w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu. Ustawodawca nie formułuje definicji interesu prawnego stanowiącego warunek żądania przez powoda ustalenia istnienia stosunku prawnego. W orzecznictwie wskazuje się, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania pełniejszej przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa (uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 maja 2013 r., sygn. akt III CSK 254/12). Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Praktycznie rzecz biorąc, interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka. Z kolei brak interesu prawnego jako przesłanki powództwa z art. 189 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy strona nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalania stosunku prawnego lub prawa, gdyż jego sfera prawna nie została ani naruszona, ani zagrożona przez pozwanego (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 408/13).

Jak powinno wyglądać powództwo o ustalenie?

Powództwo o ustalenie powinno zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2. oznaczenie rodzaju pisma ( np. pozew o ustalenie istnienia stosunku najmu);
3. osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
4. podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
5. wymienienie załączników.

Jako że jest ono pierwszym pismem wnoszonym w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz :

• oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
• numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub
• numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

Ponadto pozew powinien zawierać:

1. dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
2. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.
    

Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

• wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
• dokonanie oględzin;
• polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;
• zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Pozew o ustalenie istnienia stosunku najmu
przejdź do formularza »

Podstawa prawna:
Art. 126, art. 187, art. 189 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2014.101)
Art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz.U.2014.121)