Spis treści
Wprowadzenie
Kwestie związane z naprawą szkód górniczych reguluje ustawa – Prawo geologiczne i górnicze. Ustawa ta określa, między innymi, zasady i warunki podejmowania, wykonywania oraz zakończenia działalności w zakresie wydobywania kopalin ze złóż oraz podziemnego składowania odpadów, a także wymagania w zakresie ochrony złóż kopalin, wód podziemnych oraz innych elementów środowiska w związku z wykonywaniem działalności górniczej.
Brak możliwości sprzeciwu wobec ruchu zakładu górniczego
Właściciel, oraz inny podmiot, którego prawa majątkowe są zagrożone ruchem zakładu górniczego (innymi słowy chodzi o działalność tego zakładu), nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Może on jednak żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody poprzez przywrócenie stanu poprzedniego albo wypłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.
Odpowiedzialność za szkodę
W zasadzie, do naprawiania szkód, o których mowa, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.
Odpowiedzialność za szkodę ponosi przedsiębiorca prowadzący zakład górniczy, wskutek ruchu którego wystąpiła szkoda. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe, albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.
Poszukiwanie podmiotu odpowiedzialnego
Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca, który w dniu ujawnienia się szkody ma prawo prowadzić w obszarze górniczym, w granicach którego wystąpiła szkoda, działalność regulowaną ustawą – Prawo geologiczne i górnicze. Jeżeli nie istnieje przedsiębiorca odpowiedzialny za szkodę ani jego następca prawny, za szkodę odpowiada Skarb Państwa reprezentowany przez właściwy organ nadzoru górniczego.
Naprawienie szkody poprzez przywrócenie stanu poprzedniego
Należy zaakcentować, że, w przypadku dochodzenia roszczeń z tytułu spowodowania szkody górniczej, poszkodowany, w myśl ogólnych zasad prawa cywilnego, obowiązany jest:
- wskazać zdarzenie, którego skutkiem jest powstanie szkody (takim zdarzeniem będzie ruch zakładu górniczego);
- wskazać powstanie szkody (np. popękane ściany);
- wskazać związek przyczynowy pomiędzy powyższym zdarzeniem a wystąpieniem szkody (mowa o wykazaniu, że to właśnie działalność zakładu górniczego, a nie żadna inna okoliczność, spowodowała szkodę).
Przywrócenie stanu poprzedniego może w szczególności nastąpić przez dostarczenie gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju. Naprawienie szkody w gruncie rolnym lub leśnym, zdegradowanym lub zdewastowanym na skutek ruchu zakładu górniczego, następuje w sposób szczególny, tj. uwzględniający przepisy o ochronie tych gruntów. Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego ciąży na tym, kto jest odpowiedzialny za szkodę. Poszkodowany, za zgodą podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, może również sam naprawić szkodę w zamian za zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej. Jeżeli poszkodowany poniósł nakłady na naprawienie szkody, odszkodowanie ustala się z uwzględnieniem wartości uzasadnionych nakładów.
Przedawnienie roszczeń
Roszczenia o naprawienie szkody górniczej przedawniają się z upływem 5 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie.
Najpierw próba ugody
Sądowe dochodzenie roszczeń w przypadku szkód górniczych jest możliwe po wyczerpaniu postępowania ugodowego. Warunek wyczerpania postępowania ugodowego jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody, lub jeżeli od skierowania przez poszkodowanego roszczenia wobec przedsiębiorcy upłynęło 30 dni, chyba że poszkodowany, zgłaszając żądanie zawarcia ugody, wyznaczył dłuższy termin. Ugoda zawarta w formie aktu notarialnego stanowi tytuł egzekucyjny w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Można zatem takim tytułem egzekucyjnym zainicjować postępowanie egzekucyjne w celu wyegzekwowania wierzytelności (ściągnięcia długu).
Warto w tym miejscu nadmienić, że podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Najczęściej występującym tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem. Tytułem egzekucyjnym może być również akt notarialny (akt notarialny stanowi właśnie tytuł egzekucyjny w omawianym przypadku).
Nakaz podjęcia dodatkowych czynności
W celu natychmiastowego zapobieżenia szkodzie lub jej dalszym skutkom sąd, w przypadku dochodzenia roszczeń przez poszkodowanego, może nakazać podjęcie koniecznych czynności. Jeżeli obowiązek ten obciąża poszkodowanego, sąd może nakazać, aby podmiot, do którego jest kierowane roszczenie (w zasadzie będzie to sprawca szkody górniczej), niezwłocznie wypłacił odpowiednią kwotę pieniężną. W przypadku powstania szkody w postaci zaniku wody lub utraty jej przydatności, podmiot, do którego jest kierowane roszczenie, do czasu naprawienia szkody jest obowiązany bezpłatnie dostarczać poszkodowanemu niezbędną ilość wody.
Podstawa prawna
Art. 1, art. 144, art. 145, art. 146, art. 147, art. 148, art. 149, art. 151, art. 152 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 613 ze zm.).
Art. 363 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
