Poddanie dziecka szczepieniom ochronnym to prawny obowiązek wszystkich rodziców

Szczepienia w świetle przepisów prawa

Podstawą prawną obowiązku szczepień ochronnych jest art. 5 ust. 1 pkt. 1 lit. b oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w świetle których osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się szczepieniom ochronnym zaś wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz wskazanie osób lub grup osób obowiązanych do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby określono w drodze rozporządzenia.

Nie szczepiąc dziecka, narażasz zdrowie innych

Choroby, dotychczas prawie wyeliminowane na skutek obowiązkowych szczepień, ponownie się odradzają i stanowią zagrożenie nie tylko dla nieszczepionych dzieci, ale także dorosłych, których okres dzieciństwa przypadał w czasach, w których obowiązku szczepień jeszcze nie było. Okazuje się bowiem że na odrę zapadają także ludzie starsi, którzy choroby tej nie przechodzili, ale zarazili się dopiero teraz od chorujących dzieci. Nie jest tajemnicą, że przebieg chorób dziecięcych u dorosłych jest dużo cięższy i niejednokrotnie wiąże się z występowaniem groźnych powikłań. Dlatego każdy rodzić, który decyduje się celowo nie dochować obowiązku szczepień, winien mieć świadomość, że swoim zaniedbaniem potencjalnie naraża zdrowie innych.

Jakie choroby objęte są obowiązkiem szczepień ochronnych?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, wydane na podstawie art. 17 ust. 10 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, określa między innymi wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych czy osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, a także wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby.

Obowiązkiem szczepień ochronnych są objęte następujące choroby zakaźne:

1. błonica;
2. gruźlica;
3. inwazyjne zakażenie Haemophilus influenzae typu b;
4. inwazyjne zakażenia Streptococcus pneumoniae;
5. krztusiec;
6. nagminne zakażenie przyusznic (świnka);
7. odra;
8. ospa wietrzna;
9. ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis);
10. różyczka;
11. tężec;
12. wirusowe zapalenie wątroby typu B;
13. wścieklizna.

Kto, kiedy i na co musi być zaszczepiony?

Obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw:

• błonicy obejmuje:

a) dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia,
b) osoby ze stycznością z chorymi na błonicę;

• gruźlicy obejmuje dzieci i młodzież od dnia urodzenia do ukończenia 15 roku życia;
• inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu b obejmuje dzieci od 7 tygodnia życia do ukończenia 6 roku życia;
• inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae obejmuje:

a) dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia:  po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego, przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego,  zakażone HIV,  po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego,
b) dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia chorujące na:  przewlekłe choroby serca,  schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną,  asplenię wrodzoną, dysfunkcję śledziony, po splenektomii lub po leczeniu immunosupresyjnym,  przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy,  pierwotne zaburzenia odporności,  choroby metaboliczne, w tym cukrzycę,  przewlekle choroby płuc, w tym astmę,
c) dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 12 miesiąca życia urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub urodzone z masą urodzeniową poniżej 2500 g;

• krztuścowi obejmuje dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia;
• nagminnemu zakażeniu przyusznic (śwince) obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
• odrze obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
• ospie wietrznej obejmuje:

1. dzieci do ukończenia 12 roku życia:  z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,  z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,  zakażone HIV,  przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią,
2. dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia osób określonych w lit. a, które nie chorowały na ospę wietrzną,
3. dzieci do ukończenia 12 roku życia, inne niż wymienione w lit. a i b,przebywające w: zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych, rodzinnych domach dziecka, domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych;
4. dzieci, inne niż wymienione w lit. a-c, przebywające w żłobkach lub klubach dziecięcych;

• ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) obejmuje dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia;
• różyczce obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
• tężcowi obejmuje:

1. dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia,
2. osoby zranione, narażone na zakażenie;

• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B obejmuje:

1. dzieci i młodzież od dnia urodzenia do ukończenia 19 roku życia,
2. uczniów szkół medycznych lub innych szkół prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
3. studentów uczelni medycznych lub innych uczelni, prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
4. osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu B, które nie były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
5. osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C,
6. osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie, które nie były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B;
7. osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz osoby dializowane;

• wściekliźnie obejmuje osoby mające styczność ze zwierzęciem chorym na wściekliznę lub podejrzanym o zakażenie wirusem wścieklizny.

Obowiązek szczepień podlega egzekucji

Obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym wynika bezpośrednio z mocy prawa, jest zatem bezpośrednio wykonalny pod rygorem wszczęcia postępowania egzekucyjnego (wdrożenia przymusu administracyjnego) w sytuacji niedostosowania się do tego obowiązku. Organem właściwym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zakresie obowiązku poddawania się szczepieniom ochronnym jest w tym przypadku odpowiedni wojewoda. (Wyrok WSA w Białymstoku z 21 stycznia 2014 r., sygn. akt II SA/Bk 700/13)

W sprawie obowiązkowych szczepień egzekucja może zostać skierowana wobec matki małoletniego. Oczywiście taki sam obowiązek prawny pieczy nad dzieckiem ciąży też na jego ojcu, ale powyższe nie oznacza obligatoryjności jednoczesnego egzekwowania obowiązku od obojga rodziców (por. uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 16 kwietnia 2013 roku, sygn. akt III SA/Kr 1104/12).

Podkreślić należy także, że poddanie dziecka szczepieniom obowiązkowym nie jest przedmiotem swobodnego uznania rodziców. Władza rodzicielska nie daje pola do wolnego wyboru, tylko powinna być sprawowana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 § 3 k.r.o.). W przypadku szczepień obowiązkowych małoletniego zgoda przedstawiciela ustawowego nie jest wymagana, chodzi bowiem o spełnienie obowiązku. Swoboda wyboru dotyczy co najwyżej będących do dyspozycji różnych specyfików, włączając w to decyzję co do podania szczepionki skojarzonej. (Por. M. Boratyńska, Szczepienia ochronne małoletnich a wykonywanie władzy rodzicielskiej, PRAWO I MEDYCYNA Tom 3-4 r. 2013, str. 68-88.)

Podsumowanie

Ruchy antyszczepionkowe jako główny argument wysuwają możliwość wystąpienia powikłań poszczepiennych, które według przeciwników szczepień są poważniejsze aniżeli konsekwencje zachorowań. Uważają oni, że najlepszym sposobem na uniknięcie zachorowania jest wzmacnianie reakcji obronnych organizmu poprzez stymulowanie układu odpornościowego, właściwą dietę i ogólnie pojęty zdrowy tryb życia. Czy faktycznie mają rację? Jak pokazują doświadczenia krajów zachodnich, w których akcje przeciwników szczepień od lat zyskiwały grono zwolenników, dziś borykają się one z epidemią chorób, których można było uniknąć. W przypadku niektórych chorób zakaźnych leczenie ma charakter jedynie objawowy, nie zaś przyczynowy, a jedynym skutecznym środkiem pozwalającym na ich uniknięcie jest szczepienie. Należy także zauważyć, że obowiązek szczepień nie został wprowadzony bezpodstawnie. Odradzanie się chorób, które do tej pory praktycznie nie występowały skutkuje także wzmożonym procesem mutacji drobnoustrojów prowadząc w dłuższej perspektywie do powstania szczepów opornych tak na leczenie, jak i szczepionkę.

Podstawa prawna:
Art. 5, art. 17 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. 2013, poz. 947)
§1, §2, §3, §4 rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. 2011, Nr 182, poz. 1086)
Art. 95 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 2012, poz. 788)