Spis treści
Zniszczenie testamentu przez spadkodawcę
Zgodnie z art. 946 kodeksu cywilnego, odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Spadkodawca może zniszczyć testament poprzez np.: spalenie, pocięcie, podarcie itd. Czynności te spadkodawca może wykonać sam osobiście bądź może wskazać do tego osobę trzecią. Przy czym należy pamiętać, że jeśli spadkodawcę chce zniszczyć testament – w celu jego odwołania – przez osobę trzecią, to ta osoba musi działać zgodnie z wolą spadkodawcy i na jego wyraźne polecenie.
Zniszczenie testamentu przez spadkobiercę
Jak wskazano powyżej, spadkodawca może zlecić osobie trzeciej zniszczenie sporządzonego przez siebie testamentu. Istotne dla dokonania tej czynności przez osobę trzecią jest to, aby wykonać to zgodnie z wolą spadkodawcy i na jego wyraźne polecenie. W przeciwnym wypadku, zniszczenie testamentu wbrew woli testatora – np. na skutek pomyłki lub celowego działania pominiętej w testamencie osoby – powoduje, że treść tego dokumentu może być odtworzona w odpowiednim postępowaniu cywilnym przy użyciu wszelkich środków dowodowych. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 maja 1987 r. (sygn. akt III CZP 25/87) uznał, że treść zaginionego testamentu własnoręcznego oraz fakt sporządzenia tego testamentu w przepisanej formie ustala – na podstawie wszelkich środków dowodowych – sąd spadku, jako przesłankę rozstrzygnięcia o dziedziczeniu, w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku albo w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Nadto, na marginesie należy dodać, że podstawę dziedziczenia może stanowić testament własnoręczny, który zaginął. Fakt jego sporządzenia, ważność oraz treść rozporządzeń musi zostać udowodniona w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1999 r., sygn. akt II CKN 255/98).
Z powyższego wynika zatem, że w przypadku zniszczenia testamentu już po dniu otwarcia spadku, nadal możliwe jest dziedziczenie zgodnie z wolą spadkodawcy, jaka została wyrażona w testamencie. Zarówno zagubienie, jak i samowolne zniszczenie testamentu przez osobę trzecią – nie prowadzi do pozbawienia testamentu własnoręcznego skuteczności prawnej. W tym celu należy przeprowadzić postępowanie sądowego mające na celu ustalenie treści zniszczonego testamentu oraz fakt sporządzenia tego testamentu w formie przewidzianej przez obowiązujące przepisy. Z uwagi na to, że testament własnoręczny ma charakter dokumentu prywatnego to dopuszczalne jest wykazywanie za pomocą wszelkich środków dowodowych – np. dowodu z zeznań świadków, przesłuchania stron w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku na okoliczność sporządzenia testamentu własnoręcznego w przepisanej formie oraz jego treści. W ten sposób odtworzony testament ma moc prawną oryginału testamentu własnoręcznego.
Uznanie za niegodnego dziedziczenia
Przepisy kodeksu cywilnego, przewidują ponadto szczególny skutek w przypadku umyślnego zniszczenia testamentu przez spadkobiercę – wbrew woli spadkodawcy. Należy bowiem wskazać, że spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli między innymi umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Podstawa prawna:
art. 928, art. 946 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93)
