Licencje dla prawników - uzasadnienie Miniesterstwa Sprawiedliwości do projektu ustawy

Każdy z zawodów, których wykonywanie polega na świadczeniu pomocy prawnej, oparty jest na własnej, niezależnej regulacji. Adwokaci świadczą pomoc prawną na podstawie ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, z późn. zm.). Jest to grupa zawodowa posiadająca najszersze uprawnienia do świadczenia pomocy prawnej - jako jedyna ma uprawnienia do występowania w charakterze obrońcy w sprawach karnych. Radcy prawni świadczą pomoc prawną na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, z późn. zm.). Obie grupy zawodowe funkcjonują w oparciu o obowiązkowe zrzeszenie w samorządach zawodowych. Powyższe uregulowania normują zasady świadczenia usług prawniczych w aspekcie podmiotowym. Ustawodawca, w drodze ustawy, utworzył samorządy zawodowe – adwokatów i radców prawnych, określił zasady wykonywania zawodu i przyznał im prawo wyłącznego używania określonego tytułu zawodowego.

Odrębną grupę zawodową stanowią osoby wykonujące czynności prawnicze na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Prawnicy ci funkcjonują na rynku niezrzeszeni w samorządzie zawodowym i nie korzystają z przywileju używania zastrzeżonego w ustawie tytułu zawodowego.

Faktem, któremu opinia społeczna poświęciła wiele uwagi w ciągu ostatnich lat, jest niewystarczająca liczba adwokatów i radców prawnych w stosunku do potrzeb społecznych i ilości spraw w polskich sądach. Taki stan rzeczy doprowadził do specyficznego rozwarstwienia rynku usług prawniczych. Z uwagi na zaniżenie liczby adwokatów i radców prawnych w stosunku do popytu na ich usługi, przedmiotem ich działalności jest grupa klientów, którzy posiadają możliwości finansowe na pokrycie wysokiego wynagrodzenia, a poza rynkiem obsługiwanym przez adwokatów i radców prawnych znajduje się pozostała część społeczeństwa. W tym miejscu należy podkreślić, iż możliwości finansowe klientów są jedyną linią podziału rynku usług prawniczych. Nie znajduje uzasadnienia w faktach teza, jakoby adwokaci i radcy prawni obsługiwali sprawy skomplikowane merytorycznie, a pozostali prawnicy sprawy o mniej złożonym charakterze.

Analiza wszystkich spraw przyjmowanych przez adwokatów (karnych, cywilnych oraz spraw pozostałych) wskazuje, iż jeden adwokat w roku 2003 był w stanie utrzymać kancelarię przyjmując średnio 32,6 spraw rocznie, czyli jedynie 2,71 spraw miesięcznie, z czego 1,79 spraw z wyboru, a 0,92 spraw z urzędu. W roku 2004 jeden adwokat był w stanie utrzymać kancelarię przyjmując średnio 27,94 spraw rocznie, czyli jedynie 2,33 spraw miesięcznie, z czego 1,55 spraw z wyboru, a 0,77 spraw z urzędu.

Dla porównania, w roku 2005 do sądów wpłynęło łącznie 9.581.613 spraw, z czego:

• 2.218.272 spraw karnych,

• 4.873.875 spraw cywilnych,

• 1.077.219 spraw rodzinnych,

• 255.767 spraw z zakresu prawa pracy,

• 212.151 spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,

• 944.329 spraw gospodarczych.

W roku 2005 :

• liczba adwokatów wykonujących zawód wynosiła 6.179,

• liczba radców prawnych wykonujących zawód wynosiła 17.501, w tym 9.453 radców prawnych wykonujących zawód w kancelariach prawnych i spółkach.

Tak duża dysproporcja pomiędzy liczbą spraw w polskich sądach, w porównaniu do liczby adwokatów i radców prawych czynnie wykonujących zawód oraz przy analizie liczby spraw jaka wystarczy do utrzymania kancelarii adwokackiej, potwierdza tezę o specyficznym podziale rynku usług prawniczych według kryterium dochodu jaki można uzyskać z prowadzonej sprawy. Ponadto powyższe dane obrazują, iż w zakresie spraw sądowych istnieje bardzo duża nisza rynkowa, którą mogą zagospodarować inni prawnicy.