Nowe obowiązki dla pracodawców
Ustawa nakłada na pracodawcę, chcącego zatrudnić cudzoziemca, obowiązek sprawdzenia, czy taka osoba posiada ważny dokument uprawniający ją do pobytu na terenie Polski. Warto przypomnieć, że cudzoziemcy mogą wykonywać pracę w Polsce, jeśli posiadają zezwolenie na pracę (chyba, że na mocy przepisów szczególnych nie potrzebują takiego zezwolenia) oraz przebywają legalnie na terytorium RP. Dokumentem uprawniającym do pobytu na terytorium Polski może być ważna wiza lub wiza Schengen albo też zezwolenie pobytowe (i wydana na jego podstawie karta pobytu). Dodatkowo pracodawca, powierzający pracę cudzoziemcowi, musi wykonać kopię takiego dokumentu oraz przechowywać ją przez cały okres jego pracy. Trzeba pamiętać, że taki obowiązek mają zarówno pracodawcy zatrudniający cudzoziemców na umowę o pracę, jak i na podstawie umowy cywilnoprawnej, tj. umowy zlecenia, czy umowy o dzieło. Osoby, u których cudzoziemcy pracują w danej chwili, muszą uzupełnić w ciągu 45 dni od dnia wejścia w życie przedmiotowej ustawy(tj. do 4 września 2012r.) ich dokumentację. Ustawa wprowadza zasadę domniemania istnienia stosunku pracy przez okres 3 miesięcy, a w przypadku umów cywilnoprawnych – domniemania uzgodnionego wynagrodzenia w wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia. Ma to ułatwić nielegalnie przebywającym obywatelom państw trzecich dochodzenie roszczeń z tytułu wynagrodzenia za pracę.Ponadto, pracodawca zatrudniający cudzoziemca nielegalnie przebywającego w Polsce, jest zobowiązany pokryć koszty związane z przesłaniem cudzoziemcowi zaległych należności do państwa, do którego cudzoziemiec powrócił lub został wydalony.
Kogo ten obowiązek nie dotyczy?
Ustawa wyraźnie określa, że takich obowiązków nie ma pracodawca, który zatrudnia obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatela Islandii, Liechtensteinu lub Norwegii (czyli państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego), obywatela Konfederacji Szwajcarskiej oraz członków ich rodzin.
Odpowiedzialność wykonawcy za podwykonawcę
W przypadku, gdy pracodawcą zatrudniającym cudzoziemca nielegalnie przebywającego w Polsce jest podwykonawca, wykonawca jest obowiązany do poniesienia związanych z tym kosztów jeżeli podwykonawca okaże się niewypłacalny, egzekucja wynagrodzenia okaże się bezskuteczna a także, gdy przemawia za tym szczególny interes cudzoziemca. W takiej sytuacji wykonawca będzie zobowiązany do wypłaty cudzoziemcowi zasądzonego zaległego wynagrodzenia i związanych z nim świadczeń oraz pokrycia kosztów związanych z przesłaniem cudzoziemcowi zaległych należności do państwa, do którego cudzoziemiec powrócił lub został wydalony, a także poniesienia kosztów wydalenia cudzoziemca. Wykonawca nie będzie ponosił odpowiedzialności w tym zakresie jeżeli wykaże, że spełnił wymagania należytej staranności w szczególności poinformował podwykonawcę o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP oraz sprawdził wykonanie obowiązku zgłoszenia cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, o ile obowiązek taki wynika z obowiązujących przepisów. Zasada ta dotyczy głównego wykonawcy oraz wszystkich wykonawców pośredniczących pomiędzy wykonawcą a podmiotem, który powierzył pracę cudzoziemcowi. W razie poniesienia wyżej wymienionych kosztów uprawnionemu przysługuje prawo regresu.
Sankcje karne
Ustawa wprowadza nowe typy przestępstw dotyczące zatrudniania nielegalnie przebywających cudzoziemców oraz sankcje karne za ich popełnienie. I tak za równoczesne zatrudnianie wielu cudzoziemców, zatrudnianie małoletniego cudzoziemca oraz uporczywe powierzanie pracy cudzoziemcom w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą grozi kara grzywny albo kara ograniczenia wolności. Z kolei zatrudnienie cudzoziemca będącemu ofiarą handlu ludźmi oraz powierzenie pracy w warunkach szczególnego wykorzystania (wyzysku) jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3. Karze grzywny do 10.000,-zł podlega zaś osoba uporczywie zatrudniająca nielegalnie przebywającego cudzoziemca, w przypadku gdy praca ta nie ma związku z
prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą (wykroczenie). Karalne jest również podżeganie i pomocnictwo. Ponadto, skazani za jedno z wyżej wymienionych przestępstw podlegają wykluczeniu z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego przez okres 1 roku od dnia uprawomocnienia się wyroku. W przypadku skazania za przestępstwa wprowadzone przedmiotową ustawą, sąd może orzec dodatkowy środek karny tj.:
– zakaz dostępu do środków europejskich pochodzących z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej na okres od roku do 5 lat;
– zapłatę równowartości otrzymanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających wydanie wyroku środków europejskich.
